Ο βασικός κανόνας προτεραιότητας είναι βεβαίως αυτός που ορίζει ότι στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, υφίσταται προτεραιότητα του οχήματος που κινείται από δεξιά. Υπάρχουν όμως εξαιρέσεις σε αυτόν τον κανόνα, εκτός από την νομολογιακά διαμορφωμένη εξαίρεση της προτεραιότητας διέλευσης, που ισχύει όταν μετά από έλεγχο ένας οδηγός έχει όχι μόνο εισέλθει στην διασταύρωση,αλλά έχει περάσει και το μεγαλύτερο μέρος της, βαίνοντας αποδεδειγμένα με μικρή ταχύτητα και όχι βεβαίως αν έχει εισέλθει σαν βολίδα στην διασταύρωση.Εννοείται ότι η ως άνω εξαίρεση δεν εφαρμόζεται πάντοτε,ούτε από όλα τα δικαστήρια.
Η πρώτη εξαίρεση αφορά σε όσα οχήματα κινούνται σε αυτοκινητοδρόμους, εθνικές οδούς και οδούς ταχείας κυκλοφορίας, τα οποία έχουν προτεραιότητα έναντι των εκ δεξιών κινουμένων οχημάτων. Προσοχή όμως: οι δρόμοι αυτών των κατηγοριών είναι χαρακτηρισμένοι με βάση διατάξεις που προβλέπει το άρθρο 2 του ΚΟΚ και όχι με βάση τις δοξασίες του κάθε οδηγού,που θεωρεί π.χ. ταχείας κυκλοφορίας δρόμους όπου το όριο είναι 50 χιλ. αλλά πολλοί πηγαίνουν με 100! Ο ΚΟΚ λοιπόν ορίζει ότι αυτοκινητόδρομος είναι ο δρόμος που δεν εξυπηρετεί με προσβάσεις τις ιδιοκτησίες που συνορεύουν με αυτόν,δεν διασταυρώνεται ισόπεδα με άλλο δρόμο ή με σιδηροδρομική γραμμή,έχει διαχωριστική νησίδα ή μπάρα,είναι χαρακτηρισμένος ως αυτοκινητόδρομος με απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ και έχει ειδική σήμανση.
Οδός ταχείας κυκλοφορίας είναι αυτή που έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με τον αυτοκινητόδρομο,με τις εξής διαφορές: οι ιδιοκτησίες που συνορεύουν με την οδό εξυπηρετούνται,αλλά μόνο με παράπλευρους βοηθητικούς δρόμους, δεν έχει απαραίτητα διαχωριστική νησίδα ή μπάρα και συνδέεται με το υπόλοιπο κύριο οδικό δίκτυο με κόμβους ειδικής διάταξης, χωρίς να υπάρχει κάθετη κυκλοφορία.
Η δεύτερη εξαίρεση της εκ δεξιών προτεραιότητας αφορά σε όσα οχήματα εισέρχονται σε οποιονδήποτε δρόμο από χωματόδρομους, μονοπάτια, παροδίους ιδιοκτησίες, χώρους στάθμευσης και πρατήρια καυσίμων: σε όλες αυτές τις περιπτώσεις,οι οδηγοί των οχηματων που εισερχονται σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο προερχόμενοι από τους ως άνω δρόμους και χώρους,οφείλουν να παραχωρούν προτεραιότητα στα οχήματα που κινούνται στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο.
Υπάρχουν όμως και άλλοι κανόνες προτεραιότητας,λιγότερο γνωστοί αλλά σημαντικοί για την οδική ασφάλεια:
1.Όσοι κάνουν οπισθοπορεία οφείλουν να παραχωρούν προτεραιότητα. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η οπισθοπορεία επιτρέπεται μόνο για ελιγμό στάθμευσης ή όταν είναι αδύνατη η εμπροσθοπορεία του αυτοκινήτου.
2.Τα τραίνα (και τα τραμ οσονούπω) έχουν πάντα προτεραιότητα.
3.Τα λεωφορεία και τα τρόλεϋ έχουν προτεραιότητα όταν ξεκινούν από καθορισμένη στάση,ενώ οι οδηγοί των άλλων οχημάτων υποχρεούνται,εφόσον δεν δημιουργείται κίνδυνος για την κυκλοφορία,να μειώνουν την ταχύτητά τους ή και να σταματούν για να διευκολύνουν τα οχήματα δημοσίων συγκοινωνιών (σε αυτήν και μόνο την περίπτωση,όχι όταν οι οδηγοί των μπλε και κιτρίνων μεγαθηρίων αλλάζουν αντικανονικά λωρίδα επιβάλλοντας τον νόμο της ζούγκλας…)
4.Σε δρόμο όπου δεν χωρούν να περάσουν δύο αντιθέτως ερχόμενα οχήματα,υποχρεούται να παραχωρήσει προτεραιότητα (μειώνοντας την ταχύτητά του ή σταματώντας) ο οδηγός του οχήματος που έχει εμπόδιο στην πορεία του.Πολλά ατυχήματα έχουν γίνει από εγωμανείς οδηγούς που προσπερνούν το εμπόδιο στην πορεία τους χωρίς να παραχωρούν προτεραιότητα στα αντιθέτως ερχόμενα οχήματα που δεν έχουν εμπόδιο.Τα δικαστήρια κρίνουν αποκλειστικά υπαίτιους τους οδηγούς που παραβιάζουν αυτήν την διάταξη του ΚΟΚ.
5.Σε δρόμο μεγάλης κλίσης,αν η διέλευση των οχημάτων είναι αδύνατη ή δύσκολη,ο οδηγός του οχήματος που κατεβαίνει υποχρεούται να παραχωρήσει προτεραιότητα στον οδηγό του οχήματος που ανεβαίνει. Αν χρειάζεται να κάνει οπισθοπορεία ένα όχημα,οφείλει να την κάνει ο οδηγός του οχήματος που κατεβαίνει,εκτός αν λόγω των εν γένει συνθηκών (κυκλοφορίας, διαμόρφωσης δρόμου και φορτίου που μεταφέρεται) είναι πιο εύκολο να κάνει οπισθοπορεία ο οδηγός του οχήματος που ανεβαίνει.Οι διατάξεις αυτές ισχύουν για οχήματα της ίδιας κατηγορίας.Αν τα οχήματα ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες,ο συνδυασμός οχημάτων (δηλαδή όσα οχήματα ρυμουλκούν τρεϊλερ, τροχόσπιτο ή νταλίκα) έχουν προτεραιότητα σε σχέση με όλα τα άλλα οχήματα.Τα βαριά οχήματα έχουν προτεραιότητα σε σχέση με τα ελαφρά και τα λεωφορεία σε σχέση με τα φορτηγά.
6.Οι προαναφερθείσες διατάξεις οπισθοδρόμησης για δρόμους μεγάλης κλίσης ισχύουν και σε κάθε άλλη περίπτωση (και όταν δεν υπάρχει κλίση δηλαδή),με τη διαφορά ότι σε περίπτωση που τα οχήματα ανήκουν στην ίδια κατηγορία υποχρεούται να κάνει οπισθοπορεία ο οδηγός του οχήματος που μπορεί με βάση τις κυκλοφοριακές συνθήκες. 7.Τα οχήματα άμεσης ανάγκης (δηλαδή αυτά που έχουν περιστρεφόμενα μπλε ή κόκκινα φώτα,που επιτρέπεται να φέρουν μόνο τα ασθενοφόρα,τα περιπολικά,τα στρατιωτικά, τα λιμενικά και τα πυροσβεστικά οχήματα, καθώς και τα οχήματα για την αποκατάσταση βλαβών των δικτύων ύδρευσης και ηλεκτρισμού) καθώς και τα οχήματα που μεταφέρουν πρόσωπα που έχουν άμεση ανάγκη ιατρικής βοήθειας,εφόσον χρησιμοποιούν τις συσκευές ηχητικής ή φωτεινής προειδοποίησης και δεν δημιουργούν κίνδυνο για τους υπόλοιπους χρήστες του δρόμου, έχουν απόλυτη προτεραιότητα στις διασταυρώσεις (αλλά δεν επιτρέπεται να παραβιάζουν οι οδηγοί τους τα σήματα των φανών,των τροχονόμων,ούτε να παραβιάζουν μονοδρόμους).
Νίκος-Τρυπιάς Αλεξάνδρου
Δικηγόρος
Νομικά άρθρα σχετικά με τα τροχαία ατυχήματα από τον Δικηγόρο παρ΄Αρείω Πάγω Νικόλαο-Τρυπιά Αλεξάνδρου
