08. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ: ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ

Ας μην πάει ο νους σας σε φρικιαστικές εικόνες που συχνά δείχνει η δυστυχολάγνος εθνική μας τηλοψία από σοβαρά τροχαία δυστυχήματα: η καταστροφή αυτοκινήτου νοείται και χωρίς να υπάρξει καν τραυματισμός των επιβαινόντων,σε περίπτωση που η επισκευή του αυτοκινήτου είναι οικονομικά ασύμφορη, διότι υπερβαίνει την αγοραία αξία του.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: για τον υπολογισμό της αγοραίας αξίας (πριν από το επίδικο ατύχημα) ενός αυτοκινήτου που καταστράφηκε, λαμβάνεται υπόψη η τιμή κτήσεώς του , μειωμένη κατά το ποσοστό της φυσιολογικής φθοράς που προκαλεί η συνήθης χρήση του μέχρι την ημερομηνία του ατυχήματος. Αν ο υπόχρεος για αποζημίωση μπορέσει να αποδείξει ότι η χρήση του αυτοκινήτου δεν ήταν συνήθης (π.χ.ήταν ταξί,που έχει μεγαλύτερες φθορές λόγω εντατικής εκμετάλλευσης),το ποσόν της αποζημίωσης μειώνεται. Η αγοραία αξία των αυτοκινήτων προκύπτει από τον αναλυτικό πίνακα τιμών του αδελφού περιοδικού «Auto-Τρίτη»,καθώς και από τον μέσο όρο τιμής που προκύπτει από τις αγγελίες του για πώληση ομοειδών μεταχειρισμένων αυτοκινήτων,σε περίπτωση που ένα μοντέλο είναι παλιό και δεν αναγράφεται η τιμή του στον πίνακα.
Σε καμμία περίπτωση δεν υπολογίζεται η ζημία του παθόντος με βάση την τιμή του καινούργιου ομοειδούς αυτοκινήτου,δεδομένου ότι ένα αυτοκίνητο χανει ένα μέρος της αξίας του έστω και με μία εβδομάδα κυκλοφορίας.Βέβαια,στην περίπτωση που ένα αυτοκίνητο με μεγάλες ζημιές από ατύχημα έχει κυκλοφορήσει για διάστημα πολύ μικρό (ένα ή το πολύ δύο μήνες,ανάλογα με την κρίση του δικασηρίου) και έχει διανύσει λίγα χιλιόμετρα (το πολύ 1.500),είναι προφανής η αδικία εις βάρος του παθόντος σε περίπτωση που υπολογισθεί για αποζημίωσή του μόνο η δαπάνη για την επισκευή του και μιά μικρή μείωση της αγοραίας αξίας του.Γι΄αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως ολικά κατεστραμμένο το αυτοκίνητο σε αυτήν την περίπτωση,και ο ιδιοκτήτης του να ζητήσει βάσιμα,με πολλές πιθανότητες επιτυχίας,αποζημίωση για την αγορά ενός καινούργιου ομοειδούς αυτοκινήτου,αφού βέβαια υπολογισθεί η μείωση του ποσού αυτού με βάση την αξία που είχε το αυτοκίνητό του πριν από το ατύχημα και παραδοθεί το αυτοκίνητό του στον υπόχρεο για αποζημίωση.Εναλλακτική λύση γι΄αυτήν την περίπτωση είναι να πουλήσει ο παθών το αυτοκίνητό του σε τρίτο και να απαιτήσει ως αποζημίωση την διαφορά μεταξύ της αξίας που είχε πριν από το ατύχημα και της τιμής που επώλησε το αυτοκίνητό του στον τρίτο.
Η ολική καταστροφή του αυτοκινήτου έχει βασικά δύο μορφές. Η πρώτη είναι η υλική,ή πραγματική μορφή και η δεύτερη (που αποτελεί συνδυασμό δύο παραμέτρων) η οικονομική και τεχνική. Τρίτη μορφή αποτελεί η καταστροφή σχεδόν καινούργιου αυτοκινήτου,που προαναφέρθηκε.
Στην πρώτη μορφή υπάρχει τόσο μεγάλη παραμόρφωση του αμαξώματος (ο μη γένοιτο) που δεν είναι πλέον δυνατή η επισκευή του από τεχνικής πλευράς.
Στην δεύτερη μορφή μπορεί να επισκευασθεί το αυτοκίνητο από τεχνικής πλευράς,αλλά το κόστος ανταλλακτικών και εργασιών τουλάχιστον ισούται με την αγοραία αξία του αυτοκινήτου πριν από το ατύχημα (και την υπερβαίνει σημαντικά με συνυπολογισμό της μειωσης της αγοραίας αξίας του),οπότε η επισκευή είναι οικονομικά ασύμφορη.Είναι δυνατόν όμως το αυτοκίνητο να έχει καταστραφεί σε καίρια για την οδική του συμπεριφορά σημεία και η επισκευή του ,αν και οικονομικά συμφέρουσα, να μην εγγυάται την επαναφορά του αυτοκινήτου σε κατάσταση αποδεκτή για την επανακυκλοφορία του χωρίς κίνδυνο. Σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι πάγια η νομολογία των δικαστηρίων της χώρας μας, που συνήθως λαμβάνουν υπόψη αποκλειστικά το κριτήριο υπέρβασης της αγοραίας αξίας του αυτοκινήτου από τις δαπάνες επισκευής,με συνυπολογισμό της μείωσης της αγοραίας αξίας του. Υπάρχουν όμως αποφάσεις που έχουν δεχθεί ότι ένα αυτοκίνητο θεωρείται ως ολικά κατεστραμμένο , με κριτήριο την αδυναμία επιδιόρθωσής του με τρόπο που να καθιστά ασφαλή την κυκλοφορία του. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις αποφάσεις υπ΄αρ. 1489/87, 7342/89, 3199/89, 8903/89 του Εφετείου Αθηνών και τις αποφάσεις υπ΄αρ. 388/89 και 4617/89 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών.
Ο παθών μπορεί να επιλέξει αν θα αγοράσει ομοειδές καινούργιο αυτοκίνητο ή ομοειδές μεταχειρισμένο,ή αν θα αγοράσει άλλο μοντέλο και θα ζητήσει αποζημίωση ισόποση με την αξία του κατεστραμμένου αυτοκινήτου. Σε καμμιά περίπτωση όμως δεν θα αποζημιωθεί για ολόκληρη την δαπάνη αγοράς καινούργιου,ίδιου με το δικό του,διότι αυτό θα συνιστούσε αδικαιολόγητο πλουτισμό του, εις βάρος του υποχρέου για αποζημίωση.
Ο παθών υποχρεούται επίσης είτε να αποδόσει το κατεστραμμένο αυτοκίνητο στον υπόχρεο για αποζημίωση είτε να μειώσει το ποσόν της αποζημίωσης που ζητεί με βάση την αξία των υπολειμμάτων του κατεστραμμένου αυτοκινήτου (που πρέπει να αναφέρεται με ειλικρίνεια και όχι με τις υπερβολές που συνηθίζουν οι δικαιούχοι της αποζημίωσης,οι οποίες εύκολα αντικρούονται από τους εναγομένους στα δικαστήρια).
Αν το καταστραφέν αυτοκίνητο ήταν επαγγελματικής χρήσης,όπως το ταξί ή το φορτηγό δημόσιας χρήσης,εκτός από την αποζημίωση για την καταστροφή,ο ιδιοκτήτης του μπορεί βάσιμα να ζητήσει αποζημίωση για το διαφυγόν κέρδος,το οποίο προσδιορίζεται όχι αυθαίρετα από τον δικαιούχο, αλλά με βάση τα κέρδη που μπορεί να αποδείξει ότι απεκόμιζε ο ιδιοκτήτης του καταστραφέντος αυτοκινήτου από την εκμετάλλευσή του πριν από το ατύχημα, και πιθανολογούνται από το δικαστήριο σύμφωνα με την συνήθη πορεία των πραγμάτων. Αδιάσειστα αποδεικτικά στοιχεία αποτελούν οι φορολογικές δηλώσεις του δικαιούχου της αποζημίωσης. Σημειωτέον ότι για να κριθεί από το δικαστήριο αίτημα αποζημίωσης για διαφυγόν κέρδος, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχει κοινοποιηθεί η αγωγή στην ΔΟΥ όπου υποβάλλει δήλωση ο ενάγων κατά την ημέρα της συζητήσεως, αλλιώς το σχετικό κονδύλιο απορρίπτεται ως απαράδεκτο.Το διαφυγόν κέρδος αφορά στον χρόνο που μεσολαβεί από το ατύχημα μέχρι της πλήρους εξοφλήσεως της αξίας του καταστραφέντος αυτοκινήτου από τον υπόχρεο.Αν στο διάστημα αυτό ο ενάγων έχει αγοράσει άλλο αυτοκίνητο,το διαφυγόν κέρδος υπολογίζεται μέχρι την ημερομηνία παραλαβής του νέου αυτοκινήτου. Βέβαια,ο δικαιούχος της αποζημίωσης υποχρεούται να περιορίσει την ζημία του,βάσει της διάταξης του άρ.300 του Αστικού Κώδικα. Αν παραβεί αυτήν την υποχρέωση,ο εναγόμενος,εφόσον προβάλει την σχετική ένσταση στο δικαστήριο (πράγμα σχεδόν σίγουρο),έχει πολύ μεγάλες πιθανότητες να καταβάλει μειωμένη αποζημίωση ή και καθόλου αποζημίωση στον παθόντα για το διαφυγόν κέρδος. Π.χ.,ένας ιδιοκτήτης καταστραφέντος ταξί δεν μπορεί να ζητήσει βάσιμα διαφυγόντα κέρδη για διάστημα μεγαλύτερο από το αναγκαίο για να αγοράσει και να θέσει σε κυκλοφορία άλλο μεταχειρισμένο ή καινούργιο αυτοκίνητο, έστω και με δανεισμό,αν ο ίδιος δεν έχει τα απαραίτητα κεφάλαια για την αντικατάσταση του αυτοκινήτου του.
Η μίσθωση άλλου αυτοκινήτου είναι μία θετική ζημία για την οποία μπορεί να ζητήσει βάσιμα αποζημίωση ο ιδιοκτήτης του καταστραφέντος αυτοκινήτου,εφόσον έχει τηρήσει την υποχρέωση περιορισμού της ζημίας του. Π.χ.,δεν μπορεί ο ιδιοκτήτης ενός αυτοκινήτου αξίας 1.500.000 δρχ. που κατεστράφη να ζητήσει αποζημίωση για την μίσθωση ενός ακριβού αυτοκινήτου: οφείλει να νοικιάσει το φτηνότερο που υπάρχει,ώστε να υφίσταται αντιστοιχία με το δικό του.Επίσης πρέπει το χρονικό διάστημα ενοικίασης άλλου αυτοκινήτου να είναι εύλογο.Σε περίπτωση μίσθωσης ταξί,ο δικαιούχος της αποζημίωσης πρέπει να αφαιρεί τα πραγματικά έξοδα κίνησης του δικού του αυτοκινήτου για τις αντίστοιχες διαδρομές.Αν δεν το κάνει ο ίδιος,θα επιληφθεί το δικαστήριο.
Ο ισχυρισμός για καταστροφή του αυτοκινήτου πρέπει να αποδειχθεί από τον ενάγοντα ,ο οποίος πρέπει να αναφέρει στην αγωγή του (ή τουλάχιστον να αποδείξει στο δικαστήριο) το κόστος για την αγορά ανταλλακτικών και για τις εργασιες επισκευής και βαφής,καθώς και την αγοραία αξία του αυτοκινήτου. Συμφέρει τους ειλικρινείς δικαιούχους της αποζημίωσης να ειδοποιούν την ασφαλιστική εταιρεία που είναι υπόχρεη για αποζημίωσή τους,για να στείλει πραγματογνώμονα.Αφενός κατ΄αυτόν τον τρόπο έχουν πολλές πιθανότητες να αποζημιωθούν εξωδικαστικά και να αποφύγουν την χρονοβόρο διαδικασία των δικαστηρίων και την ταλαιπωρία, αφετέρου είναι πολύ πιο εύκολη η απόδειξη των ισχυρισμών τους αν η υπόθεση φτάσει στα δικαστήρια. Εξάλλου, η αποζημίωση του δικαιούχου για αμοιβή που κατέβαλε σε ιδιώτη πραγματογνώμονα, δεν είναι καθόλου σίγουρη υπόθεση στα δικαστήρια,ενώ και η αληθοφάνεια της αγωγής του δέχεται σημαντικό πλήγμα.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΖΗΜΙΑΣ ΤΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΝΤΟΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ.(Α.Κ. 300).
1.Μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα ο ιδιοκτήτης πρέπει να αντικαταστήσει το αυτοκίνητό του,εφόσον βέβαια έχει την οικονομική δυνατότητα. Με τις σημερινές δυνατότητες δανεισμού από τράπεζες και χρηματοδότησης από τις αντιπροσωπείες αυτοκινήτων και από τους εμπόρους, ακόμη και για μεταχειρισμένα αυτοκίνητα,συνήθως θεωρείται ότι υπάρχει αυτή η δυνατότητα.
2.Αν η δαπάνη για μίσθωση άλλου (επαγγελματικού) αυτοκινήτου υπερβαίνει το κέρδος που αντιστοιχεί στην συγκεκριμένη χρονική περίοδο,ο δικαιούχος της αποζημίωσης οφείλει να μην μισθώσει άλλο αυτοκίνητο. 3.Αν η μίσθωση άλλου αυτοκινήτου περιορίζει την ζημία του δικαιούχου (π.χ. διότι είναι φθηνότερη από την χρήση ταξί για μεγάλο χρονικό διάστημα),οφείλει να την κάνει.
4.Το αυτοκίνητο που τυχόν μισθώσει ο δικαιούχος της αποζημίωσης πρέπει να είναι αντίστοιχο,κατά το δυνατόν,με το δικό του που κατεστράφη.Δεν μπορεί να νοικιάσει π.χ. μία Mercedes αν το κατεστραμμένο αυτοκίνητο είναι Φίατ…

Νίκος-Τρυπιάς Αλεξάνδρου
Δικηγόρος

ΕΠΙΣΗΣ ΔΙΑΒΑΣΤΕ