Είναι γνωστή η πολυνομία που υπάρχει στη χώρα μας.Διατάξεις που αφορούν όλους τους τομείς της ζωής αρκετές φορές «περνούν» ως «τσόντες» σε άσχετα με το περιεχόμενο αυτών των διατάξεων νομοσχέδια, ενίοτε και ερήμην των βουλευτών,που είναι φύσει αδύνατον να προλαβαίνουν να διαβάζουν όλα τα νομοσχέδια!
Παρά το γεγονός ότι η γνώση των νόμων είναι μέρος της κατάρτισης και της εργασίας των νομικών (που βεβαίως είναι αδύνατον να γνωρίζουν απέξω όλους τους νόμους), γνωστικό αντικείμενο της νομικής επιστήμης δεν είναι μόνο οι νόμοι που ισχύουν,ούτε μόνο οι ενδεδειγμένες λύσεις νομικών προβλημάτων που κατατρύχουν μεγάλη μερίδα του πληθυσμού.Το κυρίως γνωστικό αντικείμενο της νομικής επιστήμης είναι η κατανόηση του δικαίου ως συνόλου κανόνων που τελούν σε αλληλεξάρτηση,η οποία καθιστά αδύνατη την απομόνωση ενός κανόνα δικαίου από άλλους συναφείς,διότι διαφορετικά δεν είναι δυνατή η κατανόησή του και πολύ περισσότερο η ερμηνεία του.
Ένας φοιτητής της νομικής που έχει «παπαγαλίσει» όλους τους κώδικες δεν σημαίνει ότι ξέρει και νομικά! Αυτό συμβαίνει διότι τα κείμενα των νόμων δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν μονοδιάστατα, αλλά με δυναμικό και κριτικό τρόπο. Γίνεται λοιπόν εύκολα κατανοητό γιατί δεν υπάρχει ποτέ μία μόνο άποψη στα νομικά θέματα!
Όπως συμβαίνει σε κάθε επάγγελμα,αν όποιος το ασκεί δεν αντλεί ευχαρίστηση από αυτό,αλλά αρκείται σε επαγγελματικές πράξεις ρουτίνας , δεν μπορεί να αποδώσει σωστά. Το ίδιο ισχύει και για τους νομικούς,διότι το αντικείμενο της εργασίας τους,το δίκαιο,σε καμμιά περίπτωση δεν υφίσταται «ετοιμοπαράδοτο» στους κανόνες δικαίου,αλλά υλοποιείται με κάθε δικαστική απόφαση.Το νόημα των κανόνων δικαίου διαμορφώνεται από τον τρόπο που εφαρμόζονται στη ρύθμιση κάθε περίπτωσης ξεχωριστά. Είναι χαρακτηριστικό ότι το αγγλοσαξωνικό δίκαιο βασίζεται στους «νόμους» που φτιάχνονται από τους δικαστές σε κάθε περίπτωση που εκδικάζουν.
Είναι χρήσιμο να αναφέρουμε ακροθιγώς τον τρόπο διαμόρφωσης του νομικού συλλογισμού του δικαστή χρησιμοποιώντας ένα απτό παράδειγμα,διότι αυτός είναι ο τρόπος απονομής του δικαίου.Έστω λοιπόν ότι ήρθε η ώρα να αλλάξετε το αυτοκίνητό σας.Διαλέγετε το καινούργιο μοντέλο και απευθύνεσθε σε κάποιον έμπορο που το πουλάει και όχι στην αντιπροσωπεία,διότι συνηθέστατα αυτός είναι ο μόνος τρόπος να «ξεφορτωθείτε» το παλιό σας αυτοκίνητο, τώρα που όλοι οι αγοραστές έχουν συνηθίσει στις δόσεις και οι αντιπροσωπείες συνήθως δεν κάνουν ανταλλαγές. Συμφωνείτε με τον έμπορο για την τιμή που θα πάρει το παλιό σας αυτοκίνητο,παραλαμβάνετε το καινούργιο και φεύγετε εποχούμενοι και ευχαριστημένοι, πιστεύοντας ότι ξενοιάσατε. Δυστυχώς όμως,δεν υπάρχει ξεγνοιασιά σε τέτοιου είδους συναλλαγές,διότι στο 99% των περιπτώσεων το παλιό αυτοκίνητο μένει στο όνομά σας και μάλιστα όχι μόνο για το χρονικό διάστημα που θα παραμείνει στην έκθεση προς πώληση,αλλά και μέχρι να το εξοφλήσει ο νέος αγοραστής,συνήθως μετά από πολλούς μήνες.Για όλο αυτό το διάστημα,το παλιό αυτοκίνητο παραμένει στο όνομά σας! Εφιάλτης,αν αναλογισθείτε ότι ο ιδιοκτήτης έχει βάσει νόμου αντικειμενική ευθύνη για αποζημίωση κάθε ζημιωθέντος τρίτου…
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι ο νέος αγοραστής του παλιού αυτοκινήτου σας ή κάποιος φίλος του προκαλεί σοβαρό ατύχημα και μίαν ωραία πρωϊα σας χτυπά την πόρτα ένας δικαστικός επιμελητής,που σας επιδίδει αγωγή με αίτημα για αποζημίωση ύψους αρκετών εκατομμυρίων δραχμών! Νομίζετε ότι η ασφαλιστική εταιρεία που ασφάλιζε το παλιό σας αυτοκίνητο θα πληρώσει αδιαμαρτύρητα; Θα διαπιστώσετε ότι δεν συμβαίνει αυτό, διότι μπορεί μεν να αναγκασθεί να πληρώσει τους παθόντες,αλλά θα στραφεί με αγωγή εναντίον σας για να αναζητήσει εντόκως ό,τι κατέβαλε, διότι παράνομα παραλείψατε να την ενημερώσετε για τη μεταβίβαση (έστω της νομής και κατοχής) του αυτοκινήτου.
Στο παράδειγμά μας υπάρχει κανόνας δικαίου, που ορίζει ότι ο ιδιοκτήτης αυτοκινήτου είναι αντικειμενικά (δηλαδή χωρίς να φταίει) υπεύθυνος για την αποζημίωση παθόντος τρίτου που ενεπλάκη σε ατύχημα που προκάλεσε ο οδηγός αυτού του αυτοκινήτου.Η ανάλυση του (γενικού , «αφηρημένου») κανόνα δικαίου και η έννομη συνέπεια που καθορίζει αποτελούν τη «μείζονα πρόταση» του νομικού συλλογισμού. Την «ελάσσονα πρόταση» του νομικού συλλογισμού αποτελεί η συγκεκριμένη,ατομική περίπτωση. Η «ελάσσων πρόταση» όμως περιλαμβάνει εκτός από τα πραγματικά περιστατικά και τον χαρακτηρισμό τους από νομικής απόψεως,δηλαδή την κρίση ότι η επίδικη περίπτωση «ταιριάζει» στον συγκεκριμένο κανόνα δικαίου. Αυτή η κρίση αποτελεί το συμπέρασμα του νομικού συλλογισμού. Όποιος δεν έχει νομική κατάρτιση,δικαιολογημένα υποθέτει ότι στον παραπάνω σαφή κανόνα δικαίου («ο ιδιοκτήτης αυτοκινήτου ευθύνεται αντικειμενικά για ζημίες εις βάρος τρίτων»,μείζων πρόταση) του παραδείγματός μας «ταιριάζει» το αναμφισβήτητο πραγματικό περιστατικό ότι ο ατυχής που άλλαξε το αυτοκίνητό του κρατώντας εκών-άκων το παλιό στο όνομά του ευθύνεται ως ιδιοκτήτης για την αποζημίωση των τρίτων που ενεπλάκησαν σε ατύχημα που προκάλεσε ο οδηγός του παλιού αυτοκινήτου (ελάσσων πρόταση,δηλαδή συσχέτιση της ατομικής περίπτωσης με τον γενικό κανόνα δικαίου).Δικαιολογημένα λοιπόν υποθέτει ότι βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα πως ο (τύποις και όχι ουσία) ιδιοκτήτης του παλιού αυτοκινήτου οφείλει να αποζημιώσει τους παθόντες.
Τίποτε όμως δεν είναι απλό στη νομική επιστήμη (έστω και αν οι μισοί Έλληνες και Ελληνίδες έχουν την κακή συνήθεια να κάνουν τους δικηγόρους) και πολύ περισσότερο η εφαρμογή του κανόνα δικαίου σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση.Ας γίνουμε πιο σαφείς: ο ταλαίπωρος ιδιοκτήτης του παραδείγματός μας διηγείται στο δικηγόρο του τα πραγματικά περιστατικά (την συμφωνία με τον έμπορο,το ατύχημα κλπ.),χωρίς βεβαίως να ξέρει ποιά από αυτά έχουν νομική βαρύτητα.Δουλειά του δικηγόρου είναι να επιλέξει ποιά από τα πραγματικά περιστατικά έχουν νομική σημασία και να τα παρουσιάσει στον δικαστή που θα κρίνει την υπόθεση με τέτοιο τρόπο ώστε να αυξήσει τις πιθανότητες του πελάτη του να κερδίσει την υπόθεση.Το ίδιο θα κάνει βέβαια και ο δικηγόρος του αντιδίκου.Την κρίση ότι η παραπάνω ατομική περίπτωση «ταιριάζει» στον γενικό κανόνα δικαίου δεν είναι απλό να την κάνει ο δικαστής,γιατί οι αντίδικοι πάντοτε προβάλλουν αντικρουόμενους ισχυρισμούς, αλλιώς δεν θα έφταναν στο δικαστήριο. Π.χ.,ο ιδιοκτήτης του παλιού αυτοκινήτου μπορεί κάλλιστα να ισχυρισθεί ότι συμφώνησε ρητά με τον έμπορο να μεταβιβασθεί το παλιό αυτοκίνητο στο όνομα του εμπόρου και ότι εξαπατήθηκε,ενώ ο έμπορος θα ισχυρισθεί τα αντίθετα.Αυτομάτως παύει να ισχύει ο σαφής νόμος του παραδείγματός μας,διότι τίθενται σε εφαρμογή άλλες διατάξεις (περί απάτης).Ο δικαστής πρέπει να κάνει μία σύνθεση ώστε να οδηγηθεί στην ελάσσονα πρόταση από την αξιολόγηση των αντικρουομένων ισχυρισμών των αντιδίκων.Βέβαια για να γίνει αυτό πρέπει οι αντίδικοι να αποδείξουν τους ισχυρισμούς τους,με μέσα που προβλέπει η πολιτική δικονομία.
Υπάρχουν βέβαια και δικαστικές αποφάσεις που έχουν εκδοθεί με βάση τη διαίσθηση του δικαστή,ο οποίος βρίσκει την λύση που του φαίνεται σωστή και μετά τη θεμελιώνει με την επίκληση τυπικού και όχι πραγματικού «ταιριάσματος» του νομου και της συγκεκριμένης περίπτωσης. Γι΄αυτό υπάρχουν και οι εφέσεις,που εκδικάζονται από ανώτερους δικαστές,με μεγαλύτερη πείρα.
Η συγκεκριμενοποίηση του αφηρημένου κανόνα δικαίου για να εφαρμοσθεί στην επίδικη ατομική περίπτωση, που πρέπει να κάνει ο δικαστής για να βγάλει σωστή απόφαση αποτελεί τον τρόπο διαμόρφωσης του νομικού συλλογισμού.Αυτή η δύσκολη εργασία του δικαστή αποτελεί την ερμηνεία του δικαίου στην πράξη.Στην εποχή μας,σκοπός της ερμηνείας του δικαίου δεν είναι να διαγνωσθεί η θέληση του συντάκτη του νόμου,όπως γινόταν παλιά,αλλά η ουσία του νόμου. Με άλλα λόγια,ο νόμος ξεφεύγει από τον συντάκτη του από τότε που αρχίζει να ισχύει,γιατί το νόημά του μπορεί να αποδειχθεί διαφορετικό από αυτό που είχε κατά νου ο νομοθέτης.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΟΤΑΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΖΕΤΕ ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΣΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΕΤΕ ΔΥΣΑΡΕΣΤΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ.
1.Το πρώτο και βασικότερο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να επιμείνετε να πάρει ο έμπορος το αυτοκίνητο στο όνομά του.Παρά το γεγονός ότι εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχει πλέον το νομικό πλαίσιο που επιτρέπει στους εμπόρους να το κάνουν αυτό,οι περισσότεροι το αποφεύγουν επιμελώς.Είναι πολύ καλύτερο να πάτε σε έναν έμπορο που βρίσκεται πιο μακριά από το σπίτι σας αλλά είναι πρόθυμος να πάρει το παλιό σας αυτοκίνητο στην επωνυμία της επιχείρησής του.Εννοείται ότι θα πρέπει να καταβάλετε στον έμπορο το κόστος της μεταβίβασης στο όνομά του,που ανέρχεται σε μερικές δεκάδες χιλιάδες δραχμές,ανάλογα με το αυτοκίνητο.
2.Πρέπει να βεβαιωθείτε ότι ο έμπορος θα τηρήσει την συμφωνία σας,γι΄αυτό είναι καλύτερα να πάτε μαζί του στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. και να μην του κάνετε εξουσιοδότηση και για την μεταβίβαση.
3.Πρέπει να πάρετε την βεβαίωση ασφαλίσεως από το παρμπρίζ και να ειδοποιήσετε την ασφαλιστική σας εταιρεία.
4.Καλό θα είναι να υπογράψετε ένα ιδιωτικό συμφωνητικό με τον έμπορο,στο οποίο να αναγράφεται η ημερομηνία και η ώρα παράδοσης του παλιού αυτοκινήτου σας σε αυτόν.
Νίκος-Τρυπιάς Αλεξάνδρου
Δικηγόρος