Στην σειρά εξαιρέσεων της ασφαλιστικής ευθύνης, δηλαδή αποκλεισμού της ευθύνης της ασφαλιστικής εταιρείας, οι χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις των οποίων είναι η έλλειψη της προβλεπόμενης από το νόμο για κάθε κατηγορία οχήματος άδειας ικανότητας οδήγησης και η κατάσταση μέθης,τις οποίες αναλύσαμε στα δύο προηγούμενα τεύχη, υφίστανται και άλλες σημαντικές κατηγορίες . Μία από αυτές είναι η περ.9 του αρ.25 της Κ4/585 απόφασης Υπουργού Εμπορίου του 1978 (η οποία προβλέπει συνολικά 17 εξαιρέσεις της ασφαλιστικής κάλυψης),που αφορά στην εμπλοκή σε ατύχημα οχήματος που χρησιμοποιείται για διαφορετική χρήση από αυτήν που προβλέπεται στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο και στην άδεια κυκλοφορίας του. Π.χ.,δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται ένα αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης ως (πειρατικό) ταξί και να περιμένει ο ιδιοκτήτης του ή ο κάτοχός του ότι η ασφαλιστική του εταιρεία θα τον καλύψει σε περίπτωση ατυχήματος. Το ίδιο ισχύει,για να αναφέρουμε μία πολύ συνηθισμένη περίπτωση διαφορετικής από την προβλεπόμενη χρήση, όταν επιβατικό αυτοκίνητο χρησιμοποιείται για μεταφορά εμπορευμάτων.
Οι επιβάτες ενός οχήματος εξομοιώνονται με τα εκτός οχήματος ευρισκόμενα τρίτα πρόσωπα, όσον αφορά στο δικαίωμα αποζημίωσής τους για βλάβη ή ζημία τους από ατύχημα στο οποίο ενεπλάκη το όχημα στο οποίο επέβαιναν,βάσει του νόμου 489/1976,που διόρθωσε μιά «αδικία» του νόμου ΓπΝ του 1911 (ο οποίος ισχύει κανονικά 90 χρόνια μετά από την ψήφισή του και είναι μάλιστα βασικός νόμος για την αστική ευθύνη από τροχαία ατυχήματα), δηλαδή την έλλειψη πρόβλεψης αποζημίωσης για τους επιβαίνοντες σε οχήματα,με εξαίρεση τους επιβάτες λεωφορείων. Με το αρ.6 του νόμου 489/1976 θεσπίσθηκαν δύο εξαιρέσεις: δεν καλύπτεται δηλαδή η αστική ευθύνη για δύο κατηγορίες επιβατών οχήματος. Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από τους επιβάτες που συγκατατέθηκαν να μεταφερθούν με το όχημα ενώ γνώριζαν ότι το όχημα εκλάπη ή γινόταν χρήση του για τέλεση εγκληματικής πράξης. Την δεύτερη κατηγορία συνιστούν όσοι επιβαίνοντες προκάλεσαν από πρόθεση το ατύχημα.
Βάσει του άρ.7 του νόμου 489/76 ,ο οδηγός του ζημιογόνου οχήματος,όπως και ο ιδιοκτήτης του και ο κάτοχός του,δεν καλύπτονται από την ασφάλιση.Το ίδιο ισχύει και για τους νομίμους εκπροσώπους ασφαλισμένου νομικού προσώπου. Η ασφαλιστική κάλυψη των παραπάνω προσώπων είναι εφικτή,εφόσον υπάρξει ειδική συμφωνία μεταξύ ασφαλιστή και ασφαλισμένου.
Τα μεταφερόμενα με το ασφαλισμένο όχημα πράγματα,είτε ανήκουν στον οδηγό,είτε σε επιβάτη,είτε σε τρίτο,δεν καλύπτονται ασφαλιστικά,με εξαίρεση τα αντικείμενα προσωπικής χρήσης των επιβατών.Δηλαδή αν φρενάρετε απότομα και πέσει π.χ. η βιντεοκάμερα και σπάσει,δεν σας αποζημιώνει η ασφάλεια.
Οι 17 εξαιρέσεις της ασφαλιστικής κάλυψης που προβλέπονται από την Κ4/585/1978 απόφαση του Υπουργού Εμπορίου δεσμεύουν τους ασφαλισμένους στην περίπτωση που έχουν υπογράψει-μαζί με τους ασφαλιστές τους- ιδιαίτερη συμφωνία με την ασφαλιστική εταιρεία,περιεχόμενο της οποίας είναι η παραπομπή σε όλες τις εξαιρέσεις ασφαλιστικής ευθύνης της ως άνω υπουργικής απόφασης,ή στην περίπτωση που υπάρχει ρητή αναφορά στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο ,ότι αν προκληθεί ατύχημα από τον ασφαλισμένο ή από άλλο οδηγό που εμπίπτει σε αυτές τις εξαιρέσεις,υπεύθυνος για την καταβολή στην εταιρεία οιουδήποτε ποσού εκταμιεύσει για την αποζημίωση του παθόντος είναι ο ασφαλισμένος. Προϋπόθεση απαραίτητη είναι να έχετε υπογράψει το ασφαλιστήριο συμβόλαιο.
Η απαλλαγή της ασφαλιστικής εταιρείας μπορεί να προταθεί αποκλειστικά και μόνο έναντι του ιδιοκτήτη ή του κατόχου του ασφαλισμένου αυτοκινήτου,ο οποίος δεν μπορεί να απαιτήσει από την ασφαλιστική εταιρεία του το ποσό που τυχόν έχει καταβάλει στον παθόντα τρίτο,ενώ υποχρεούται να καταβάλει στην ασφαλιστική του εταιρεία με τον νομιμο τόκο από την καταβολή,οποιοδήποτε ποσό καταβάλει αυτή στον τρίτο που ζημιώθηκε από το τροχαίο ατύχημα που προκάλεσε οδηγός. Υπάρχει πληθώρα δικαστικών αποφάσεων που δέχονται την απαλλαγή του ασφαλιστή (έναντι του ασφαλισμένου και όχι έναντι του ζημιωθέντος τρίτου) εφόσον τηρούνται οι προϋποθέσεις που αναφέραμε.
Σύμφωνα με πάγια νομολογία, η ασφαλιστική εταιρεία δεν μπορεί να αντιτάξει νόμιμα ενστάσεις κατά του ζημιωθέντος τρίτου που απορρέουν από την ασφαλιστική σύμβαση με τον πελάτη της,διότι οι διατάξεις περί εξαίρεσης της ασφαλιστικής ευθύνης της ως άνω υπουργικής απόφασης έχουν θεσπισθεί χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση . Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί η εταιρεία να αρνηθεί να αποζημιώσει τον ή τους παθόντες,εφόσον το ατύχημα εμπίπτει στις 14 από τις 17 γενικές εξαιρέσεις της υπουργικής απόφασης.Οι τρεις εξαιρέσεις που αφορούν τις σχέσεις μεταξύ του ασφαλιστή και του ζημιωθέντος τρίτου και συνεπώς μπορεί η ασφαλιστική εταιρεία να τις αντιτάξει έναντι του τρίτου που ζημιώθηκε,είναι οι περιπτώσεις που προξενήθηκαν ζημίες με πρόθεση του αντισυμβαλλομένου ή του ασφαλισμένου,από συμμετοχή του ασφαλισμένου οχήματος σε επιδείξεις,παρελάσεις,επίσημους ή μη αγώνες και σε προπονήσεις και από πρόσωπα που έκλεψαν το όχημα και το οδηγούσαν,εκτός αν υπάρχει ειδική συμφωνία για την δεύτερη και την τρίτη περίπτωση (ειδικά η τρίτη περίπτωση περιλαμβάνεται πλέον στα ασφαλιστήρια συμβόλαια και πρέπει να αναφέρεται ρητά).
Πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχει διάκριση μεταξύ κλοπής ή ληστείας του ασφαλισμένου οχήματος και υπεξαίρεσής του: αν το κλέψουν ή το πάρουν με τη βία και προκληθεί ατύχημα,η ασφαλιστική εταιρεία δεν μπορεί να στραφεί κατά του ιδιοκτήτη ή του κατόχου του οχήματος,παρά μόνο κατά του υπαιτίου οδηγού που το έκλεψε (δηλαδή παρ΄το αυγό και κούρεψέ το,σύμφωνα με τη λαϊκή ρήση).Σε περίπτωση όμως που γίνει υπεξαίρεση του οχήματος (δηλαδή το πάρει χωρίς την άδεια του ιδιοκτήτη ή του κατόχου του π.χ. ένας υπάλληλος του συνεργείου στο οποίο παραδόθηκε το όχημα για σέρβις ή του γκαράζ όπου εστάθμευσε) και προκληθεί ατύχημα,η ασφαλιστική εταιρεία έχει δικαίωμα να στραφεί κατά του ιδιοκτήτη ή κατόχου του οχήματος.
Η περίπτωση προκλήσεως ζημιών από φορτίο του ασφαλισμένου οχήματος έχει προκαλέσει διχογνωμία μεταξύ των Δικαστών. Άλλοι εφαρμόζουν την εξαίρεση και έτσι κάνουν δεκτές τις αγωγές των ασφαλιστικών εταιρειών που στρέφονται κατά των ασφαλισμένων τους για να εισπράξουν ό,τι κατέβαλαν σε ζημιωθέντες τρίτους από φορτίο του ασφαλισμένου οχήματος,ενώ άλλοι απορρίπτουν τις αγωγές αυτές. Όλοι πάντως οι Δικαστές εφαρμόζουν την εξαίρεση αν το ατύχημα οφείλεται αποκλειστικά στην κακή φόρτωση: σε περίπτωση που μέρος του φορτίου (ή ολόκληρο) πέσει από το ασφαλισμένο όχημα και προξενήσει ζημίες,επειδή αμέλησε ο οδηγός του να το στερεώσει σωστά,δεν υπάρχει περίπτωση να γλυτώσει την εκταμίευση εξ ιδίων ο ιδιοκτήτης του οχήματος. Η ασφαλιστική εταιρεία θα του πάρει ό,τι κατέβαλε στους ζημιωθέντες τρίτους,και πολύ σωστά,διότι δεν είναι λίγοι οι ασυνείδητοι οδηγοί που φορτώνουν πρόχειρα το όχημά τους,ξεκινούν και όποιον πάρει ο χάρος: και δεν αναφερόμαστε μόνο σε οδηγούς φορτηγών…
Αν ρυμουλκείτε σκάφος,τροχόσπιτο,ή άλλο ρυμουλκούμενο ,πρέπει να έχετε κάνει ειδική συμφωνία με την ασφαλιστική εταιρεία,αλλιώς δεν καλύπτεσθε.Το κόστος της ασφάλισης αστικής ευθύνης από ζημίες που προκαλεί το ρυμουλκούμενο ανεβαίνει όσο περισσότερους άξονες έχει το ρυμουλκούμενο. Η παραπάνω ασφαλιστική κάλυψη δεν περιλαμβάνει και τις ζημίες που τυχόν υποστεί το ρυμουλκούμενο: γι΄αυτό χρειάζεται πρόσθετη συμφωνία που στην «διάλεκτο» των ασφαλιστικών εταιρειών λέγεται transit clause και περιλαμβάνεται σε άλλο ασφαλιστήριο συμβόλαιο,που αφορά στο ρυμουλκούμενο.
Νίκος-Τρυπιάς Αλεξάνδρου
Δικηγόρος